Κείμενο και φωτογραφίες: Κωνσταντίνος Πλούμπης

Το ασυνήθιστο αυτό κτίριο για την εποχή του, αλλά ακόμα και σήμερα, που στεγάζει το 1ο Γενικό Λύκειο Αγίου Δημητρίου, είναι έργο του σπουδαίου αρχιτέκτονα Τάκη Ζενέτου. Με σπουδές στην Ecole des Beaux Arts, υπήρξε μαθητής και συνεργάτης του Le Corbusier, γεγονός που θα παίξει ρόλο στο έργο του μετέπειτα, όταν θα γυρίσει στην Αθήνα και θα πραγματοποιήσει πολλά και σημαντικά έργα. Θα του απονεμηθεί το Prix de Rome και το 1977 θα φύγει πρόωρα, στην ηλικία των 50 ετών. Για να κατανοήσουμε καλύτερα το κτίριο αυτό, θα πρέπει να πάμε πίσω στο 1962, όταν ο Ζενέτος, στο πλαίσιο των αναζητήσεων των μελλοντικών πόλεων και ως απάντηση στο κατάντημά τους, θεωρεί ότι η λύση βρίσκεται στην «Ηλεκτρονική πολεοδομία». Τα ίδια θα υποστηρίξει και στο συμπόσιο του Αθηναϊκού Τεχνολογικού Ινστιτούτου (ΑΤΙ), που είχε ιδρύσει ο Κωνσταντίνος Δοξιάδης το 1964. Ότι δηλαδή υπάρχουν ήδη τα τηλετυπικά μηχανήματα και θα μπορούν να γίνουν πράξη εφαρμογές όπως της τηλε-εργασίας, της τηλε-επαφής, της τηλε-εξυπηρέτησης και όλες εκείνες οι δυνατότητες που δίνουν οι υπάρχουσες τεχνολογίες. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι ο άνθρωπος θα μπορεί να δουλεύει από το σπίτι του χωρίς να χρειάζεται να μετακινείται, με ό,τι συνεπάγεται το γεγονός αυτό, για παράδειγμα έχοντας μια οθόνη στον τοίχο του σπιτιού σου θα μπορείς να συνομιλείς και να μεταφέρεσαι σε οποιοδήποτε μέρος του κόσμου (όλα αυτά 60 χρόνια πριν).

Έτσι, όταν του ζητήθηκε, το 1969, να σχεδιάσει το συγκεκριμένο σχολείο και έχοντας όλα αυτά κατά νου, και ύστερα από έρευνα στο παγκόσμιο εκπαιδευτικό σύστημα της εποχής, το 1972 θα προτείνει ένα συγκρότημα που δεν θα μοιάζει με ό,τι ξέρουμε ακόμα και σήμερα. Το όραμά του δεν ακολουθεί την πεπατημένη, που θέλει το σχολείο να αναπτύσσεται σε μια γραμμική διάταξη των αιθουσών, αλλά μια ευέλικτη διάταξη που αναπτύσσεται κυκλικά γύρω από έναν κεντρικό πυρήνα, στον οποίο θα υπάρχουν όλα εκείνα τα οπτικοακουστικά εργαλεία που προαναφέρθηκαν (μεγάλες οθόνες και ηλεκτρονικοί υπολογιστές σε κάθε αίθουσα συνδεδεμένες με το κέντρο του σχολείου) και θα αφορούν τη διδασκαλία του μέλλοντος. Ένα άλλο σημαντικό στοιχείο του κτιρίου είναι η μελέτη που αφορούσε τον φυσικό φωτισμό και αερισμό που επιτυγχάνεται μέσω των περσίδων από μπετόν, που επιτρέπουν να διαχέεται το φως στις αίθουσες. Μπορούμε να φανταστούμε το πόσο δύσκολο θα ήταν να πειστεί ο οργανισμός σχολικών κτιρίων (ΟΣΚ) για μια τέτοια πρόταση, αλλά ο Ζενέτος το κατόρθωσε και το κτίριο κατασκευάστηκε στο χρονικό διάστημα 1972-1974. Το συνολικό εμβαδόν του σχολείου είναι 50.000 τ.μ. και 1.140 τ.μ. στεγασμένοι χώροι γυμναστηρίων, για να καλύπτουν τις ανάγκες 1.500 μαθητών.

Το κτίριο σήμερα θα λέγαμε ότι βρίσκεται σε καλή κατάσταση, διότι έχουν προηγηθεί εργασίες ανακαίνισης την περίοδο 2003-2005, αλλά είναι απαραίτητο να γίνουν επισκευές που αφορούν κιγκλιδώματα, επιχρίσματα, χρωματισμούς και μονώσεις. Πρέπει εδώ να αναφέρουμε ότι είναι διαρκής η προσπάθεια των καθηγητών και του διευθυντή του σχολείου να το κρατήσουν καθαρό χωρίς αφίσες και συνθήματα (πράγμα πρωτόγνωρο για δημόσιο εκπαιδευτικό ίδρυμα), παρά τις πιέσεις. Αυτό επιβεβαιώνεται αν δει κανείς περιμετρικά στους τοίχους της περίφραξης αφίσες και συνθήματα συγκεκριμένων κομμάτων.

Ενδεχομένως θα ήταν μια καλή πρόταση να γίνονται εκδρομές μαθητών από άλλα σχολεία, ώστε να δουν το πρότυπο αυτό συγκρότημα, που δυστυχώς δεν επαναλήφθηκε σε άλλα σχολεία, αλλά και το παράδειγμα ενός πολιτισμένου και καθαρού χώρου, χωρίς βανδαλισμούς. Είναι πολύ ωραίο να βλέπει κανείς ένα τέτοιο αρχιτεκτονικό έργο, που να θυμίζει σε όλους μας το πώς σημαντικοί άνθρωποι, όπως ο Τάκης Ζενέτος, δημιούργησαν σε αυτόν τον τόπο και συγχρόνως έβλεπαν μακριά.